De chaos is compleet

We zitten in woelige vaarwaters. De wereld staat op zijn kop, in een mum van tijd. Veel onzekerheden, geen duidelijke antwoorden. Snelle veranderingen vragen ons om dagelijks bij te sturen.  De zorgsector staat sinds lang voor nooit geziene uitdagingen.  Van hernieuwde beroepsfierheid naar onmacht en angst. Angst voor deze onzichtbare bedreigende ziekte, angst voor het leed van de ander in nood, angst voor verlies van controle, angst voor eigen leven, ….  

Leidinggevenden weten niet waar eerst gekeken. Zorgverleners worden van de ene dag uit hun comfortzone geduwd.   Ze moeten leren werken in schaarste en kunnen nog moeilijk perspectief zien. Het is werken van dag tot dag zonder te weten waar of wanneer dit eindigt…

Hoe ga jij als leidinggevende om met onzekerheid terwijl iedereen rondom jou schreeuwt om duidelijkheid en maar al te graag wil weten waar hij aan toe is?

Uitzonderlijke situaties vereisen uitzonderlijk leiderschap.

Leiden of lijden ? Sommigen slagen erin om effectief leiderschap te tonen. Anderen zijn bevroren door hun eigen angstreacties en kijken lijdzaam toe. 

Uitzonderlijke leiders in tijden van crisis vertonen volgende kenmerken ;

• Grote intuïtie met hoge emotionele intelligentie
•  Sterk visionair, houden richting ook in woelig water
•  Grote voorbeeldfunctie door hun zijn en acties
•  Hoge onzekerheidstolerantie
•  Verdragen gebrek aan structuur en de daarbij gepaarde chaos
•  Stellen besluiten uit tot ze weer een helder beeld hebben van de situatie,  
•  Creatief – out of the box – denken, als kunstenaars. Goed Leiderschap is een kunst.

In theorie klinkt dit allemaal wel mooi, maar weinigen hebben al deze kenmerken samen in petto.  Hoe kunnen we dan toch uitzonderlijk leiderschap tonen en niet lijdzaam toezien ? Leiden of lijden ?

8 Tips voor uitzonderlijk leiderschap in tijden van crisis

1.    Aanvaard chaos en gebrek aan structuur  

Aanvaarding betekent dat je erkent dat deze overwelmende onverwachte probleemsituatie er nu is. Je aanvaardt dat het je bang en onzeker maakt. Tegelijkertijd aanvaard je dat het er is. Want dit is ook de simpele realiteit : het is er nu eenmaal. Je kan er niet omheen, zelfs wanneer je geconfronteerd wordt met zo’n enorme overrompelende chaos met mogelijks een dramatische financiële en menselijke kost. In alle gevallen is het de kunst om zo snel mogelijk de knop op aanvaarding te zetten. Vanuit deze houding, lukt het zeker beter om tot gerichte acties te komen en oplossingsgericht te gaan denken en werken.

2.    Ga uit van 0% controle en 100% invloed

Deze coronacrisis is zo aangrijpend dat je het gevoel van controle dreigt te verliezen. We denken vaak dat we controle hebben omdat de meeste dingen die we plannen ook ongeveer zo gaan zoals we ze gepland hebben. Maar je hebt nooit controle gehad en zal ook nooit controle krijgen.

Vaak verwarren we controle met invloed. Je hebt namelijk wél invloed. Voor de volle honderd procent. Alles wat jij doet of zegt in dit moment heeft invloed. Invloed op jouw eigen toekomst, maar ook invloed op jouw omgeving ; dus ook op deze situatie. Focus je dus op aspecten waar je wel invloed op hebt en neem actie waar impact wel mogelijk en haalbaar is. Maak je niet druk over zaken waar je geen invloed op hebt.

3.   Laat nieuwsgierigheid vieren, niet de angst

Vele leidinggevenden blijven streven naar controle. Ze willen immers heel graag weten waar ze aan toe zijn en via die weg (een illusie van) veiligheid creëren voor zichzelf en voor hun teams. Niets is minder waard. Nieuwsgierigheid is de tegenpool van controle. De kracht van nieuwsgierigheid komt uit de bereidheid om het niet te moeten weten en de bereidheid om het anders te laten zijn dan dat jij vond hoe het had móeten gaan. Niet op basis van angst, maar dus op basis van nieuwsgierigheid: als de situatie nu zo is, wat zou je dan kunnen doen? En misschien moet je dit wel eens op een heel andere manier aanpakken ?

4.   Wees een meester in verandering en veerkracht

Verandering is de regel. Niets staat vast. Niets is meer wat het geweest is.   Leiders met een hoog aanpassingsvermogen zullen  vlotter door de crisis kunnen bewegen.  

“Afhankelijk van de omstandigheden, ben je best ; hard als een diamant, flexibel als een wilg, soepel als water en licht als de lucht.” (Morihei Ueshiba, vrije vertaling)

Deze leiders zullen daardoor ook een positieve invloed hebben op de wendbaarheid van hun organisatie, van hun teams. Wendbare leiders zijn in staat om heel snel en efficiënt van koers te veranderen.

Veerkrachtig staan in het leven helpt leiders zeker in deze moeilijke tijden. Veerkracht is meer dan alleen het vermogen om telkens weer op te staan bij obstakels en moeilijkheden. Het is een houding om gefocust te blijven. Het is het vermogen om tegenspoed het hoofd te bieden. Het komt voort uit de flexibiliteit en de kunst om zich aan te passen aan verandering. Beide zijn dus fundamenteel gelinkt aan elkaar. 

“It is nor the strongest of the species that survives, nor the most intelligent that survives. It is the one that is most adaptable to change.”  (Charles Darwin)

5.   Toon lef   

In deze crisis begint het zorglandschap eerder te lijken op rampengeneeskunde en -management.  Scenario’s zoals in Italië en Spanje zijn nog niet aan de orde, maar toch … het komt dichter bij. Patiënten doorsturen naar het ziekenhuis of niet…? Welke patiënten geven we welke zorgen nog en welke niet ? Of het nu gaat over de schaarste van medisch materiaal of de inzetbaarheid van personeel, de dagelijkse beslissingen in zorgsituaties worden alsmaar moeilijker. De zorgverleners worden diep geraakt in de essentie van hun professioneel zijn : beslissen over het leven en dood van anderen op basis van criteria die het individueel belang overstijgen.   We waren hier niet op voorbereid. Dit is als een tsunami op ons afgekomen.

Wees moedig en toon lef op de juiste momenten om zo juist mogelijke beslissingen te nemen in deze uiterst moeilijke situaties. En ja, fouten zal je maken.  Niemand is perfect. Medewerkers kijken naar jou op. Ook al vereist deze crisis drastische maatregelen, wees hard voor de feiten maar zacht voor jouw medewerkers.

6.   Communiceer op de juiste manier en de juiste momenten

Duidelijke en regelmatige communicatie is essentieel in crisismanagement. In het veranderend medialandschap met de heersende sociale media, circuleert informatie – en niet altijd de juiste- steeds sneller.  

In crisiscommunicatie komt het erop aan snel te communiceren en te reageren. Zelfs als de informatie nog niet volledig is, moet een organisatie in staat zijn om haar doelgroepen snel antwoord te bieden en gerust te stellen. Zorg dat alle personen die betrokken zijn bij de crisiscommunicatie de boodschappen goed kennen.  Laat je omringen door mensen die je hierin kunnen ondersteunen.

7.     Toon mededogen vanuit een oprechte betrokkenheid

Heel deze crisissituatie maakt veel dingen los bij iedereen. Het is een emotionele rollercoaster voor alle partijen.  Goede zorg is sowieso al gekenmerkt door een heel sterk vermogen tot compassie en empathie.   Goede leiders vertonen tevens een groot vermogen tot compassie. Ze werken op een verbindende manier vanuit hun hart gevoel en medeleven en mededogen naar de anderen toe.  

Blijf mededogen tonen, ook in deze tijden van crisis ! Toon uw betrokkenheid aan alle betrokken partijen op uw eigen authentieke manier. Hierin kan u een groot verschil maken.

Luister naar uw medewerkers, uw leidinggevenden, patiënten, familie.  Laat hen hun emoties uiten op een gestructureerde manier zodat ze kunnen leren van elkaar. Zorg voor voldoende debriefingmomenten zodat de zorgverleners en leidinggevenden individueel of in teams kunnen ventileren over hoe ze zich voelen bij sommige moeilijke momenten. De situatie zal erdoor niet veranderen, maar het zal de emotionele draagkracht van de zorgverleners en teams zeker ten goede komen. 

“A true leader has the confidence to stand alone, the courage to make tough decisions, and the compassion to listen to the needs of others. He does not set out to be a leader, but becomes one by the equality of his actions and the integrity of his intent.”  (Douglas McArthur)

8.   Zorg goed voor jezelf

Als je goed wil zorgen voor anderen, zorg dan vooral eerst goed voor jezelf. Want als je als de kapitein uitvalt, wat dan ? Niemand heeft baat aan een stuurloos schip !

Zelfzorg is nodig, eerst en vooral om zelf vol te houden en helder te blijven denken en handelen. Daarnaast draag je ook de verantwoordelijkheid voor de organisatie, de medewerkers, patiënten, mantelzorgers en alle partners die hierin betrokken zijn.

Investeer bewust in zelfzorg op de 4 dimensies waarnaar Stephen Covey verwijst in zijn boek ‘ De zeven eigenschappen van effectief leiderschap’ : de fysieke, geestelijke, spirituele en sociale dimensie. 

• Vind een balans tussen zowel zorgen voor het grotere geheel áls jezelf.
• Sta toe dat een ander voor je zorg draagt. Delegeer waar je kan. Vraag tijdig hulp.
• Wees mild voor jezelf. Fouten zullen gebeuren. Evaluatie en analyse zijn voor nadien.
• Aanvaard dat je nooit voor iedereen kan goed doen. Doe wat voor jou juist aanvoelt.

“Do what you feel in your heart to be right-for you’ll be criticized anyway.” ( Eleanor Roosevelt)